Steeds meer mensen in Nederland volgen een glutenvrijdieet. Deze glutenvrije hype is overgewaaid uit de VS waar inmiddels bijna 20% van de mensen geen gluten en brood meer eet. Langzaamaan is het idee dat gluten slecht zijn voor je lichaam en gezondheid over de wereld verspreid en daarmee ook in Nederland terechtgekomen. Maar is deze hype wel een echte noodzaak?
Gluten is een mengsel van eiwitten, dat van nature voorkomt in bepaalde graansoorten zoals tarwe, rogge, spelt en gerst. Alle producten die met deze glutenhoudende granen zijn verwerkt, bevatten kleine tot grote hoeveelheden gluten. Aangezien deze granen als een soort basisproduct van onze voeding gezien kunnen worden, bevatten veel verschillende producten zoals brood, pasta, koek, snoep, worst en sauzen sporen van gluten.
Misvatting 1.
De belangrijkste misvatting van een glutenvrijdieet is dat het sowieso gezond is. Hier ontbreekt namelijk weinig wetenschappelijk bewijs voor. De Nederlandse Coeliakievereniging, de patiëntenvereniging voor mensen die om medische reden genoodzaakt zijn om glutenvrij te eten, stelt dat alle publicaties rondom de glutenvrije hype nauwelijks een wetenschappelijke basis kennen.
Ongeveer 3 a 4% van de Nederlandse bevolking lijdt onder de aandoening coeliakie. Dit is een auto-immuunziekte aan de dunne darm die ontstaat door een overgevoeligheid voor gluten. Wanneer iemand deze erfelijke aandoening krijgt, heeft diegene er de rest van zijn leven last van. Naast coeliakie zijn er ook veel mensen met een glutensensiviteit. Door verschillende factoren zoals infecties, medicijngebruik en allergieën kan het darmslijmvlies van mensen beschadigen. Dit leidt net als coeliakie tot overgevoeligheid voor gluten. Voor deze twee vormen van overgevoeligheid voor gluten bestaat er een wetenschappelijk sterk bewijs dat mensen met deze aandoening gezonder kunnen leven door het volgen van een glutenvrijdieet. Voor mensen zonder glutenovergevoeligheid is hier dus amper wetenschappelijk bewijs voor.
Misvatting 2.
Ten tweede kent de glutenvrijehype de opvatting dat alle glutenvrije vervangende producten gezond zijn. In diverse supermarkten en winkels zijn glutenvrije producten te koop die passen in een glutenvrij dieet. Wanneer mensen deze gluten vervangende producten consumeren lopen ze tegen een aantal problemen aan. Veel van deze producten worden namelijk bereidt met glutenvrij zetmeel. Zetmeel is meel dat geheel ontdaan is van graaneiwit, kiem en graanvlies. Hierdoor bevat zetmeel slechts alleen calorieën en geen vitamines, vezels en mineralen meer. Dit maakt dat glutenvrije producten vaak veel minder voedingsstoffen bevatten dan producten gefabriceerd op glutenbasis.
Volgens Tanja Visser, natuurdiëtist gespecialiseerd in voedselovergevoeligheid, is het bij de keuze voor glutenvrijeproducten van belang om te kiezen voor volwaardige glutenvrije producten. Volwaardig glutenvrije producten zijn bereid van de volle glutenvrije graankorrel, zoals meel van de volle zilvervliesrijstkorrel, volkorenmaismeel en quinoameel. Vermijd de producten die grotendeels bereid zijn met glutenvrij zetmeel of glutenvrije bloem. Deze bevatten dus weinig belangrijke voedingsstoffen en hebben een slecht effect op je gezondheid.
Misvatting 3.
Daarnaast heerst de opvatting dat glutenvrij eten mensen met coeliakie helpt om hun aandoening draagbaarder te maken. Deze opvatting is gedeeltelijk waar. Met het begin van de glutenvrijehype en de toename in personen met een glutenvrijdieet is er meer vraag naar glutenvrije producten ontstaan. Door deze toename in vraag is ook het aanbod van glutenvrije producten flink toegenomen. Dit is positief voor mensen die lijden aan de aandoening coeliakie of glutensensiviteit omdat zij zo meer voedselkeuze hebben en zo gemakkelijker door het leven kunnen gaan. Tegelijkertijd zorgt de toename in personen met een glutenvrijdieet ervoor dat voor mensen die lijden aan een vorm van glutenovergevoeligheid hun ziekte veel minder serieus wordt genomen.
De Nederlandse coeliakievereniging geeft hiervan een goed voorbeeld. In de horeca worden steeds meer glutenvrije recepten minder serieus genomen. Koks hebben vaak de kennis niet om volledig glutenvrij te koken. Voor iemand die af en toe glutenvrij eet is dit geen probleem, maar voor mensen met coeliakie of glutensensiviteit des te meer. De toename in mensen met een glutenvrijdieet heeft dus ook negatieve effecten voor mensen die lijden aan glutenallergie.
De vraag of het glutenvrijdieet slechts een hype is, of juist een noodzaak laten we nog even in het midden. Bewijs voor een noodzakelijkheid om af te zien van glutenvrije producten ontbreekt, maar misschien krijgen we in de toekomst meer duidelijkheid over dit onderwerp. Wel is het belangrijk om eerst goed na te denken over de mogelijke gevolgen die kunnen ontstaan bij het volgen van een glutenvrijdieet en kritisch te blijven kijken naar etenstrends op het gebied van gezondheid.